Zakaz konkurencji wspólników spółki jawnej

Niedawno pisałem o zakazie konkurencji obowiązującym członków zarządu spółek kapitałowych – z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych. Ale Kodeks spółek handlowych przewiduje ograniczenia w zakresie prowadzenia działalności konkurencyjnej nie tylko wobec członków zarządu, ale i wobec wspólników spółek osobowych, w tym spółek jawnych.

W tym miejscu powtórzę jeszcze raz to, co pisałem w jednym z poprzednich wpisów: spółka jest odrębną „osobą” od wspólników. To, że wspólnicy najczęściej traktują spółkę jako jedną ze swoich działalności gospodarczych i jako swoją „własność”, to zupełnie inna sprawa. W świetle przepisów sprawa ma się zupełnie inaczej. Oczywiście w spółkach, gdzie występuje pełna zgoda między wspólnikami, kwestia działalności konkurencyjnej pewnie nigdy nie będzie przedmiotem sporu. Ale czy jesteś pewien, że w Twojej spółce nigdy nie dojdzie do konfliktu między wspólnikami? I że bez niczyjej zgody możesz prowadzić indywidualną działalność gospodarczą choćby częściowo konkurencyjną wobec działalności spółki?

Wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki. Wspólnik nie może, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki.

Przepis art. 56 Kodeksu spółek handlowych, bo to z tego przepisu wynika powyższa regulacja, rozróżnia dwie sytuacje. Po pierwsze jest to zakaz prowadzenia działalności sprzecznej z interesami spółki. Po drugie, zakaz zajmowania się interesami konkurencyjnymi.

Zakaz prowadzenia działalności sprzecznej z interesami spółki jest wynikiem obowiązku lojalności wspólnika wobec spółki. Zakaz ten należy rozumieć szerzej niż tylko zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej. Sprzeczna z interesem spółki może być nie tylko działalność konkurencyjna, ale każda inna działalność, która może narazić spółkę na szkodę.

Zakaz zajmowania się przez wspólnika interesami konkurencyjnymi również wynika z obowiązku lojalności. Zakaz ten dotyczy działalności identycznej lub podobnej do przedmiotu działalności spółki. Powyższy przepis wymienia formy działalności konkurencyjnej (uczestnictwo w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki), ale jest to katalog jedynie przykładowy.

Zgodnie z dosłownym brzmieniem powyższego przepisu wspólnik może być zwolniony z zakazu zajmowania się interesami konkurencyjnymi po uzyskaniu wyraźnej lub dorozumianej zgody pozostałych wspólników. Tematem na zupełnie inny artykuł jest to, czy pozostali wspólnicy mogą również zwolnić wspólnika z zakazu prowadzenia działalności sprzecznej z interesami spółki, gdyż wśród prawników nie ma pełnej zgody co do takiej możliwości.

Co grozi za naruszenie powyższych zakazów? Każdy wspólnik ma prawo żądać wydania spółce korzyści, jakie osiągnął wspólnik naruszający zakaz konkurencji, lub naprawienia wyrządzonej jej szkody. Dodatkowo naruszanie tych zakazów może stanowić ważny powód do rozwiązania spółki przez sąd lub do wyłączenia ze spółki wspólnika naruszającego zakaz konkurencji.

O ile powyższe zakazy maja generalnie zastosowanie do wszystkich spółek osobowych, to jednakże ta zasada doznaje pewnych ograniczeń. Przykładowo w spółce komandytowej zakazów tych nie stosuje się do komandytariusza nieposiadającego prawa do prowadzenia spraw spółki lub jej reprezentowania, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Jak więc widzisz, interesy spółki mogą być sprzeczne z interesami poszczególnych wspólników. I jeśli wspólnicy decydują się na założenie spółki, to muszą pamiętać, że może to wpłynąć na możliwość prowadzenia przez nich działalności konkurencyjnej czy działalności sprzecznej z interesami spółki. Nawet jeśli traktują spółkę jako swoją własność.

Dariusz Mojecki

Radca prawny

Kraków