Projekt ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji

W dniu 8 marca 2017 r. do Sejmu trafił rządowy projekt ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Projekt reguluje zasady odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez naruszenie prawa konkurencji oraz zasady dochodzenia roszczeń z tego tytułu w postępowaniu cywilnym. Przez „naruszenie prawa konkurencji” rozumie się naruszenie zakazów określonych w art. 101 lub w art. 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, lub zakazów określonych w art. 6 lub art. 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.

Na naszym krajowym podwórku ustawa będzie zatem dotyczyła dochodzenia odszkodowania z tytułu naruszenia prawa konkurencji w zakresie:

• porozumień ograniczających konkurencję (czyli porozumień, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, co może polegać m.in. na stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji),
• nadużywania pozycji dominującej (co może polegać m.in. na bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów czy na stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji).

To, że dopiero teraz przyjęta może zostać ustawa dotycząca naprawienia szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji, nie oznacza, że obecnie poszkodowany nie może od sprawcy dochodzić roszczeń, w tym odszkodowania. Oczywiście może – na ogólnych podstawach z Kodeksu cywilnego bądź też poprzez wykorzystanie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, o czym pisałem już kiedyś na blogu.

Projekt wprowadza generalną zasadę, że sprawca naruszenia jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej komukolwiek przez naruszenie prawa konkurencji, chyba że nie ponosi winy.

W zakresie nieuregulowanym szczegółowo w ustawie odpowiedzialność sprawcy regulowana jest ogólnymi postanowieniami Kodeksu cywilnego. Sam projekt zawiera kilka szczegółowych rozwiązań w tym zakresie, wśród których są w szczególności:

• domniemanie winy (sprawca odpowiada za szkodę, „chyba że nie ponosi winy”, co oznacza, ze to sprawca ma obowiązek wykazania braku winy),
• domniemanie wyrządzenia szkody („domniemywa się, że naruszenie prawa konkurencji wyrządza szkodę”).

Myślę, że czas na omawianie tych poszczególnych reguł nadejdzie, gdy poznamy ostateczny kształt ustawy. Póki co znamy tylko projekt, który w toku prac sejmowych może się jeszcze zmienić.

Projekt ustawy zawiera też istotne postanowienie, że „organizacje pozarządowe zrzeszające przedsiębiorców, do których zadań statutowych należy ochrona rynku przed praktykami stanowiącymi naruszenie prawa konkurencji, mogą, za zgodą powoda będącego przedsiębiorcą wyrażoną na piśmie, wytoczyć powództwo na jego rzecz lub przystąpić do niego w toczącym się postępowaniu w sprawie objętej zakresem niniejszej ustawy”.

Udział takiej organizacji pozarządowej niewątpliwie może pomóc poszkodowanym przez naruszenie prawa konkurencji.

Niezwykle istotne jest postanowienie projektu ustawy, zgodnie z którym „Sąd, na pisemny wniosek powoda, który uprawdopodobnił swoje roszczenie i zobowiązał się, że uzyskany w ten sposób dowód będzie wykorzystany jedynie na potrzeby toczącego się postępowania, może nakazać pozwanemu lub osobie trzeciej wyjawić środek dowodowy służący stwierdzeniu faktu istotnego dla rozstrzygnięcia, znajdujący się w ich posiadaniu. Wyjawienia środka dowodowego znajdującego się w posiadaniu powoda lub osoby trzeciej może żądać również pozwany, który zobowiązał się, że uzyskany w ten sposób dowód będzie wykorzystany jedynie na potrzeby toczącego się postępowania”.

Często w podobnych sprawach zdarza się, że wszystkie konieczne dowody znajdują się w posiadaniu sprawcy/sprawców naruszenia prawa konkurencji. Obecnie obowiązujące przepisy postępowania dają możliwość zażądania wydania przez drugą stronę dokumenty – ale o takim dokumencie możemy przecież nie wiedzieć. Nie wiem, czy projektowana regulacja coś tu zmieni. Aczkolwiek jestem dość sceptyczny co do skuteczności takiego nowego, nawet sądowego, zobowiązania. Zobaczymy, co ostatecznie uchwali parlament.

Na koniec istotna informacja, że przepisy ustawy stosuje się do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji, które nastąpiło po wejściu w życie ustawy. Wszystkie te ułatwienia będą miały zastosowanie do przyszłych naruszeń.

Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Zobaczymy, z jaką szybkością ustawa przejdzie przez parlament.

Dariusz Mojecki

Radca prawny

Kraków