Oczernianie – wiadomości nieprawdziwe a wiadomości wprowadzające w błąd

Żyjemy w dobie społeczeństwa informacyjnego. Konsumenci mają prawo do informacji, a przedsiębiorcy – prawo do rozpowszechniania informacji. Informacja jest bardzo często samodzielnym „towarem” stanowiącym przedmiot obrotu gospodarczego. Wszyscy przedsiębiorcy chcieliby, aby o ich firmach krążyły tylko pozytywne informacje. Niezwykle trudno jednakże jest uniknąć sytuacji, w których pojawiają się negatywne informacje o firmie. Zdarza się również, że pojawienie się negatywnych informacji wynika z celowego działania konkurencji, która próbuje oczernić działającego zgodnie z prawem przedsiębiorcę.

Oczernianie jako naruszenie dóbr osobistych

Przeciwdziałaniu takim zjawiskom służą przede wszystkim przepisy regulujące ochronę dóbr osobistych (o tym, że dobra osobiste przysługują nie tylko ludziom, ale też osobom prawnym, np. spółkom, pisałem już wcześniej na blogu). W ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji znajduje się jednakże przepis, który wprost reguluje kwestię oczerniania.

Oczernianie jako nieuczciwa konkurencja

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ww. ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o swoim lub innym przedsiębiorcy albo przedsiębiorstwie, w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody.

Na temat powyższego przepisu można by pisać wiele, dzisiaj chciałbym się jednakże skupić na dwóch podstawowych pojęciach wymienionych w tym przepisie, a mianowicie na „wiadomościach nieprawdziwych” i „wiadomościach wprowadzających w błąd”.

O wiadomościach nieprawdziwych możemy co do zasady mówić w przypadku, gdy poddają się one weryfikacji za pomocą kryteriów prawda – fałsz. Takiej weryfikacji będą podlegać przede wszystkim komunikaty o charakterze informacyjnym, tj. takie, które opisują jakiś konkretny fakt. W tym kontekście wiadomościami nieprawdziwymi są takie wiadomości, które są sprzeczne z rzeczywistością. O prawdzie/fałszu raczej nie możemy mówić w przypadku wiadomości o charakterze ocennym (wiadomość taka może natomiast wprowadzać w błąd).

Wiadomościami wprowadzającymi w błąd mogą być natomiast takie wiadomości, które powodują mylne wyobrażenie ich odbiorcy o rzeczywistości. W szczególności również wiadomość prawdziwa może być wiadomością wprowadzającą w błąd. Wiadomością wprowadzającą w błąd może być w szczególności wiadomość dwuznaczna, niejasna, wiadomość nie zawierająca niektórych istotnych faktów, wiadomość trudno sprawdzalna.

Warto w tym miejscu odwołać się do jednego z ostatnich orzeczeń sądowych w tej kwestii, a mianowicie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2014 r., sygn. IV CSK 56/14. W wyroku tym Sąd Najwyższy stwierdził, m.in., że:

• „informacje >nieprawdziwe< to takie, które są sprzeczne z rzeczywistością i poddają się weryfikacji według kryterium prawda/fałsz. Z informacjami >wprowadzającymi w błąd< mamy do czynienia wtedy, gdy powstałe na ich podstawie wyobrażenia odbiorcy nie są zgodne z rzeczywistością (stanem rzeczywistym); posłużenie się obiektywnie prawdziwą informacją nie wyklucza, że ze względu na sposób ujęcia (np. informacja niepełna, niejednoznaczna) może ona wywołać u odbiorcy mylne wrażenie i prowadzić go do mylnych wniosków (np. co do rzeczywistych cech produktu własnego albo konkurenta), co uzasadni zakwalifikowanie całej wiadomości jako >wprowadzającej w błąd< w rozumieniu art. 14 ust. 1 u.z.n.k.”,
• „>zakaz wprowadzania w błąd to zakaz dezinformacji, a nie zakaz informacji nieprawdziwej<, co wiąże się z przypisaniem istotnego znaczenia konkretnemu sposobowi rozumienia wypowiedzi przez odbiorcę, w wyniku czego wytwarza on sobie określony obraz towaru lub usługi, niezgodny z rzeczywistością. Informacji wprowadzającej w błąd nie należy natomiast utożsamiać z informacją >nieobiektywną< albo >sugestywną< bądź też >wyolbrzymioną<. Także prawdziwe wyniki badań mogą być mylące ze względu na sposób ich przedstawienia (skorzystanie z danych w sposób nieodpowiadający zakresowi badań lub wyrywkowy albo opatrzony mylącym komentarzem)”,
• „w określonych okolicznościach informacje prawdziwe mogą tworzyć wiadomość (reklamę) wprowadzającą w błąd”.