Nieuczciwa konkurencja: klauzula generalna

We wcześniejszych wpisach dotyczących nieuczciwej konkurencji wielokrotnie odwoływałem się do tzw. klauzuli generalnej, powołując się przy tym na art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Dzisiaj czas na wyjaśnienie tego pojęcia.

Na początek warto zapoznać się z systematyką ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, a w szczególności ze sposobem, w jaki czyny nieuczciwej konkurencji zostały zdefiniowane. W rozdziale 1 omawianej ustawy został zamieszczony m.in. przepis art. 3 ust. 1, który zawiera ogólną definicję czynu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z tym przepisem czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. W ustępie drugim artykułu trzeciego wskazano przykłady czynów nieuczciwej konkurencji.

Rozdział 2 ustawy zawiera z kolei przesłanki kilkunastu czynów nieuczciwej konkurencji. Wśród nich są np.:

• wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
• fałszywe oznaczenia pochodzenia towarów lub usług,
• wprowadzające w błąd oznaczenia towarów lub usług,
• naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
• przejmowanie pracowników i klientów,
• naśladownictwo produktów,
• rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości,
• utrudnianie dostępu do rynku,
• Nieuczciwa reklama.

Klauzula generalna, najogólniej mówiąc, to przepis prawa, który zawiera w sobie niedookreślone pojęcia (np. „dobre obyczaje”), które to pojęcia dopiero w konkretnym stanie faktycznym nabierają konkretnego znaczenia. Przykładowo, stosując art. 3 ust. 1, dopiero w konkretnej sytuacji badamy, jaki konkretny dobry obyczaj istnieje i jaki konkretny dobry obyczaj został naruszony.

Klauzula generalna zawarta w przepisie art. 3 ust. 1 pełni trzy zasadnicze funkcje: definiującą, uzupełniającą i korygującą.

Funkcja definiująca polega na tym, że klauzula generalna definiuje pojęcie czynu nieuczciwej konkurencji. W tym miejscu mogę dodać, że aby można było mówić o czynie nieuczciwej konkurencji, to musi on zostać podjęty w związku z działalnością gospodarczą, a jego sprawcą może być co do zasady przedsiębiorca (aczkolwiek od tej zasady są oczywiście wyjątki).

Funkcja uzupełniająca polega na tym, że aby zakwalifikować działanie określonego podmiotu jako czyn nieuczciwej konkurencji, nie jest konieczne wykazanie przesłanek któregokolwiek z czynów określonych w rozdziale drugim ustawy, lecz wystarcza, aby działanie to spełniało przesłanki określone w art. 3 ust. 1, tj.:

• było sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami,
• zagrażało lub naruszało interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

Klauzula generalna tym samym uzupełnia katalog czynów nieuczciwej konkurencji.

Funkcja korygująca polega na tym, że nawet jeśli dane działanie spełnia przesłanki któregokolwiek z czynów określonych w rozdziale drugim, lecz jednocześnie nie spełnia przesłanek z art. 3 ust. 1 (np. ze względu na brak nieuczciwości i bezprawności bądź brak zagrożenia interesów konkurenta lub klienta), to możliwe jest uznanie, że dane działanie nie jest jednak czynem nieuczciwej konkurencji.

Aczkolwiek niektórzy autorzy prawniczych opracowań wskazują na możliwość zakwestionowania funkcji korygującej.

Spośród wskazanych wyżej funkcji klauzuli generalnej zawartej w art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w praktyce największe znaczenie, moim zdaniem, ma funkcja uzupełniająca dająca możliwość zakwalifikowania działania konkurenta jako czynu nieuczciwej konkurencji w przypadku braku spełnienia przesłanek tzw. nazwanych czynów nieuczciwej konkurencji określonych w rozdziale drugim. Klauzula generalna pozwala tym samym na konstruowanie tzw. nienazwanych czynów nieuczciwej konkurencji. Wśród nich wskazuje się w szczególności:

• wykorzystywanie/naruszenie cudzej renomy,
• wykorzystanie cudzego pomysłu na reklamę bądź program; wykorzystanie cudzego formatu telewizyjnego/radiowego,
• ambush marketing,
• posługiwanie się oznaczeniami, z których mają prawo korzystać jednie osoby wykonujące określony zawód (np. „taxi”).

Ocena wskazanych wyżej działań będzie jednakże każdorazowo zależała od oceny konkretnego stanu faktycznego. Te same działania podjęte w odmiennych okolicznościach mogą być bowiem ocenione zupełnie odmiennie na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Powyżej wskazałem najważniejsze funkcje tzw. klauzuli generalnej zawartej w art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Do klauzuli tej będę się konsekwentnie odwoływał zapewne w większości wpisów oznaczonych jako „nieuczciwa konkurencja” z uwagi właśnie na ww. funkcje tejże klauzuli.

A w jednym z kolejnych wpisów omówię inną istotną rzecz, a mianowicie kwestię tego, kto może popełnić czyn nieuczciwej konkurencji. Czy tylko przedsiębiorca, czy również pracownik, czy też może każda osoba. Zapraszam do regularnego odwiedzania mojego bloga.

Dariusz Mojecki

Radca prawny

Kraków